ارزیابی و کارشناسی اولیه: اولین گام در ترمیم فرش

قبل از شروع هرگونه اقدام ترمیمی، کارشناسی دقیق فرش توسط رفوگر مجرب، امری ضروری است. این مرحله شامل بررسی نوع آسیب، وسعت خرابی، قدمت و نوع بافت فرش (دستباف یا ماشینی، ابریشم، پشم، پنبه و...)، جنس مواد اولیه، و تعیین میزان همخوانی رنگ‌ها و نقشه‌های باقی‌مانده است.

1. بررسی نوع آسیب: تعیین اینکه آسیب از نوع پارگی، سایش، سوختگی، بیدزدگی، پوسیدگی بر اثر رطوبت، یا از هم گسیختگی شیرازه و ریشه‌ها است.

2. تعیین مواد اولیه مورد نیاز: انتخاب نخ، پشم یا ابریشم همجنس و همرنگ با تار، پود و پرز اصلی فرش. در فرش‌های دستباف، رفوگر ممکن است نیاز به رنگرزی دستی نخ‌ها برای رسیدن به دقیق‌ترین طیف رنگی ممکن داشته باشد تا ترمیم، کاملاً نامرئی انجام شود.

3. تخمین زمان و هزینه: بر اساس پیچیدگی بافت و گستردگی آسیب، زمان و هزینه تقریبی رفوگری به مشتری اعلام می‌شود.

خدمات تخصصی رفوگری و ترمیم فرش

خدمات رفوگری طیف گسترده‌ای از عملیات تخصصی را شامل می‌شود که هر یک به منظور رفع نوع خاصی از آسیب طراحی شده‌اند:

۱. ترمیم پارگی و سوراخ‌ شدگی فرش

پارگی و سوراخ‌شدگی، یکی از شایع‌ترین آسیب‌ها است که می‌تواند ناشی از کشیدگی، برخورد با اشیای تیز یا حوادث دیگر باشد. ترمیم پارگی‌های جزئی تا سوراخ‌های بزرگ، نیاز به مهارت‌های بافت‌شناسی و بازسازی دارد:

• دارکشی: برای صاف و تراز کردن لبه‌های پارگی و جلوگیری از دفرمه شدن فرش در طول ترمیم، از دارکشی استفاده می‌شود. این فرآیند، چارچوب لازم برای شروع بافت مجدد را فراهم می‌کند.

• چله‌کشی مجدد: در صورتی که تارها (چله‌ها) در محل آسیب از بین رفته باشند، رفوگر باید با استفاده از نخ‌های همجنس و هم‌قطر، چله‌های جدید را در محل نصب کند تا زیربنای بافت فراهم شود.

• گره‌زنی و بافت مجدد پرز: این مرحله اوج هنر رفوگری است. رفوگر باید با الگوبرداری دقیق از نقشه فرش در اطراف محل آسیب و استفاده از گره‌های مشابه گره اصلی (مانند گره‌های فارسی یا ترکی)، پرزهای از دست رفته را مجدداً بافت بزند. هماهنگی کامل در تراکم گره‌ها و اجرای نقشه، عامل اصلی در نامرئی شدن ترمیم است.

۲. رفع سوختگی (از بین بردن اثر سوختگی)

سوختگی فرش، چه ناشی از ذغال، سیگار یا اتو باشد، آسیب جدی به الیاف وارد می‌کند. رفع سوختگی از مراحل دقیق و حساس رفوگری است:

• برداشتن پرزهای سوخته: در ابتدا، الیاف آسیب‌دیده با دقت هرچه تمام‌تر تا حد رسیدن به پرز سالم، از فرش جدا می‌شوند.

• بافت مجدد: بسته به عمق سوختگی (سطحی یا عمیق تا چله)، ممکن است نیاز به بافت مجدد پرز یا حتی ترمیم چله‌ها باشد. در سوختگی‌های عمیق، بافت فرش باید به طور کامل در آن قسمت بازسازی شود.

• قلم‌کاری و پرداخت: در صورت لزوم، برای یکدست شدن ظاهر، از تکنیک‌های قلم‌کاری رنگ برای تطبیق دقیق رنگ‌های بافت جدید با رنگ‌های قدیمی و پرداخت نهایی برای تنظیم ارتفاع پرز استفاده می‌شود.

۳. ترمیم بیدزدگی و پوسیدگی

بیدزدگی و پوسیدگی ناشی از رطوبت، دو عامل مخرب عمده در فرش هستند که به ساختار داخلی و ریشه فرش آسیب می‌زنند:

• ضد بید کردن و شستشوی تخصصی: قبل از ترمیم، فرش باید کاملاً شستشو و ضد عفونی شود تا از ادامه فعالیت بید یا قارچ‌های مولد پوسیدگی جلوگیری شود.

• مرمت پوسیدگی: بخش‌های پوسیده و شکننده فرش باید جدا شوند و سپس با استفاده از چله‌کشی و بافت مجدد، ساختار آن‌ها تقویت و بازسازی شود. این عملیات برای فرش‌های کهنه که پوسیدگی در آن‌ها به دلیل رطوبت و کهنگی رخ داده، بسیار حیاتی است.

۴. خدمات حاشیه‌ای (ریشه، شیرازه و چرم‌دوزی)

این خدمات به قسمت‌های کناری و انتهایی فرش مربوط می‌شوند که بیشتر در معرض سایش و آسیب قرار دارند:

• ریشه‌بافی و ریشه‌زنی: ریشه‌های فرش که در حقیقت امتداد چله‌ها هستند، نقش حیاتی در استحکام و زیبایی فرش دارند. ریشه‌های آسیب‌دیده یا از بین رفته با دو روش ریشه‌بافی (امتداد دادن چله‌ها و گره‌زنی مجدد) یا ریشه‌زنی (نصب ریشه‌های آماده و همجنس) ترمیم می‌شوند.

• شیرازه‌دوزی: شیرازه، نخ‌های ضخیمی است که دور تا دور کناره‌های عرضی فرش دوخته می‌شود و وظیفه جمع‌کردن و محافظت از لبه‌های فرش را بر عهده دارد. شیرازه‌های فرسوده باید با نخ‌های همرنگ و همجنس تعویض و مجدداً دوخته شوند تا از باز شدن بافت فرش جلوگیری شود.

• چرم‌دوزی: دوختن نوار چرمی در پشت لبه‌های عرضی فرش، راهکاری برای جلوگیری از لول شدن، سر خوردن و ساییدگی بیشتر لبه‌های فرش است.

۵. لکه‌برداری تخصصی و رنگ‌برداری

• لکه برداری حرفه‌ای: برخی لکه‌ها (مانند لکه‌های جوهر، روغن، خون، چای و...) با شستشوی معمولی از بین نمی‌روند و نیاز به مواد شیمیایی تخصصی و فرآیندهای لکه‌برداری دقیق دارند که بدون آسیب رساندن به رنگ و بافت فرش، لکه را کاملاً محو کنند.

• رنگ‌برداری و تثبیت رنگ: در فرش‌های دستباف، گاهی به دلیل شستشوی غیر اصولی یا رطوبت، رنگ‌ها در هم تداخل پیدا می‌کنند (تداخل رنگ یا دو رنگی). در این موارد، فرآیند تخصصی رنگ‌برداری و تثبیت رنگ برای جداسازی و بازگرداندن رنگ‌ها به جای اصلی‌شان انجام می‌شود.

پرداخت و روگیری: مرحله نهایی ترمیم

پس از اتمام بافت و ترمیم ساختاری، فرش وارد مراحل تکمیلی می‌شود تا زیبایی و یکدستی خود را بازیابد:

• پرداخت: تنظیم ارتفاع پرزهای بافته شده جدید با پرزهای قدیمی فرش را پرداخت می‌گویند. این کار با استفاده از قیچی‌های مخصوص یا دستگاه‌های پرداخت انجام می‌شود تا سطح فرش کاملاً یکنواخت شود و بخش ترمیم‌شده به هیچ وجه مشخص نباشد.

• روگیری یا خواباندن: این فرآیند شامل شانه زدن و تمیزکاری نهایی سطح فرش است تا خواب پرزها در جهت صحیح قرار گیرد و جلوه‌ای طبیعی و یکدست پیدا کند.

خدمات تخصصی قالیشویی زیبا